چکیده

از قرن ها پیش دانشمندان علوم اسلامی درباره وجوه اعجاز قرآن تحقیق کرده و با استناد به شواهد قرآنی وجوه گوناگونی را ذکر کرده اند. بعضی از ایشان بر جنبه های بلاغی تاکید کرده و برخی وجوه معرفتی و معنوی را برگزیده اند. برای دست یابی به دیدگاه عمیق تری درباره وجوه اعجاز قرآن بهره جویی از نظرهای کسانی که زمان نزول وحی را درک کرده و یا نزدیک به آن بوده اند، بسیار شایسته است و در این میان کلام امام علی (ع)، که خود شاهد نزول وحی و تربیت یافته مکتب قرآن است، صحت و اعتبار بیش تری دارد. در این پژوهش وجوه اعجاز قرآن از دیدگاه امیرمومنان (ع) بررسی شده است. ترسیم سیمای قرآن در نهج البلاغه به وضوح بیان گر عظمت و چندبعدی بودن وحی است. امام علی (ع) در کلام شیوای خویش وجوه گوناگونی از اعجاز قرآن را بیان کرده است. ایشان علاوه بر اعجاز بلاغی، اعجاز علمی، اخبار از غیب، و نبود تناقض در قرآن به معارف والای قرآن و تشریع احکام الهی و اعجاز هدایتی آن اشاره کرده است. این بررسی نشان دهنده آن است که ایشان در کنار هریک از وجوه گوناگون اعجاز قرآن، با تعابیر گوناگون بر جنبه هدایتی این کتاب شریف تاکیدی خاص داشته است. ایشان قرآن را هادی، راهنما، ناصح، نور، شفا، سراج، و ینابیع العلم معرفی کرده و صریحا بیان کرده است که این کتاب کریم بر هدایت همه انسان هایی که با آن قرین و همنشین می شوند می افزاید و یا از گمراهی آنان می کاهد. بنابراین، به نظر می رسد مهم ترین وجه اعجاز قرآن کریم هدایت مخاطبان و آیندگان در همه سطوح علمی و معرفتی و در همه قرون و اعصار است

چکیده

یکی از مسائلی که در علم «کلام» و «علوم قرآنی» مشترکا مورد بحث قرار می‌گیرد، «اعجاز قرآن کریم» است. اصل مسئله اعجاز قرآن، امری مسلم و غیرقابل تردید بوده، اما آن‌چه مهم است بررسی وجه اعجاز آن است که بسیار جای بحث و تضارب آرا دارد. امام خمینی درباره اعجاز قرآن، نظری بدیع و خاص و رویکردی منحصر به فرد و متفاوت با دیگران دارد.

موضوع این مقاله در مورد بررسی و نقد قول راغب اصفهانی (ت.502ق.) در اعجاز قرآن است. نخست تاریخچه‌ای از اعجاز قرآن گزارش شده و سپس دیدگاه راغب اصفهانی در اعجاز قرآن بیان گردیده است. او اعجاز قرآن را نه در لفظ و نه در معنی، بلکه در نظم مخصوص آن می‌داند و لذا الفاظ و معانی قرآن را امری خارق العاده نمی‌داند. اعتقاد او در این خصوص مورد نقد و بررسی واقع شده؛ ضمن آنکه او از طرفی «قول به صرفه» را نیز مردود ندانسته و به تبیین آن پرداخته است، در حالی که قول به صرفه، قابل دفاع نیست و در این مورد نیز، رأی او مورد نقد واقع شده است.

قداست و امر قدسی، مقوله‌ای تفسیری و ارزش گذار در قلمرو دین است و بی حضور چنین معنایی، هیچ دینی شایستگی نام دین را نخواهد داشت. از سوی دیگر، در حوزه جامعه شناسی، بر اساس رابطه تنگاتنگ «ارزش‌ها» و «هنجارها» می‌توان در کنار مقدس شمرده شدن زمان و مکانی خاص در یک جامعه، هنجارهای مرتبطی را نیز مشاهده کرد. هدف از مقاله حاضر، بررسی گزاره‌های هنجاری مربوط به مکان‌ها و زمان‌های مقدس در سه کتاب قرآن، تورات و انجیل و مشابهت‌ها و تفاوت‌های آنهاست که به کمک نرم افزاری خاص با "روش تحلیل محتوای عمقی "که یکی از روش‌ها‌ی مختلط کمی- کیفی است، پردازش تحلیل و تفسیر شده است. نتایج جستجو در سه کتاب مقدس، دستیابی به 10 هزار و 396 گزارة هنجاری بود که در 123 دسته جای گرفت. دسته‌ای از آن‌ها به تعداد 295 گزاره، مضمون مکان‌های مقدس و دسته دیگر با 301 گزاره، مضمون زمان‌های مقدس را داشت. به این ترتیب 5. 7 درصد بایدها و نبایدهای سه کتاب مذکور، متمرکز بر هنجارهای مکان‌ها و زمان‌های مقدس بود که جداول آن در مقاله آمده است. به موجب جداول مذکور، تورات به مراتب بیش از دو کتاب دیگر به بایدها و نبایدها در رابطه ما و مکان‌های مقدس و همچنین ما و زمان‌های مقدس پرداخته است. در داخل دسته مکان‌های مقدس، سهم گزاره‌های هنجاری مربوط به ما و اشیاء مقدس در تورات به مراتب بیش از قرآن و انجیل است. از آن سو، انجیل به مراتب بیش از دو کتاب دیگر حاوی هنجارهای مرتبط با عبادتگاه‌ها (کلیسا، کنیسه و... ) است؛ ضمن آنکه کمترین تعداد گزاره‌های هنجاری مرتبط با ما و زمان‌های مقدس را می‌توان در انجیل یافت. گزاره‌های هنجاری مرتبط با ماه‌های حرام فقط در قرآن دیده شد و انجیل و تورات فاقد چنین مضمونی هستند. در ادامه مقاله، فهرستی از 596 گزاره هنجاری استخراجی، همراه با شماره شناسایی آن‌ها که نماینده آدرس دقیق آیه منبع گزاره‌هاست، فهرست شده است. در پایان مقاله، مدل تقارن مضامین پنجگانه هنجارهای مکان‌ها و زمان‌های سه کتاب مقدس محاسبه و ترسیم شده است. از نکات قابل توجه این مدل، دستیابی به ضریب همبستگی فی معادل 0. 7 میان مضمون اعیاد و ایام مقدس + اشیاء و اماکن مقدس است.